Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên thế giới đang tích cực triển khai các biện pháp siết chặt quy định đối với phương tiện chạy xăng dầu bằng cách thiết lập vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) hoặc vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). Các khu vực này chủ yếu tập trung vào việc hạn chế phương tiện giao thông dày đặc và ô nhiễm không khí, với mục tiêu giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người.
Các thành phố trên toàn thế giới đang đối mặt với thách thức lớn trong việc kiểm soát ô nhiễm không khí, đặc biệt là ở những khu vực đô thị với mật độ dân số cao và lượng phương tiện giao thông lớn. Để giải quyết vấn đề này, nhiều thành phố đã chọn lập các vùng phát thải thấp (LEZ) hoặc vùng không phát thải (ZEZ). Trong khi LEZ tập trung vào việc siết chặt tiêu chuẩn khí thải xe động cơ đốt trong, thì khu vực ZEZ lại chỉ cho phép phương tiện không phát thải như xe điện, xe đạp và người đi bộ được phép di chuyển tự do.
Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không chỉ giúp giảm đáng kể khí thải mà còn mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, giảm tắc nghẽn giao thông và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn.
Một số thành phố tiên phong trong việc triển khai ZEZ đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể được xem là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác. Tại Thâm Quyến, Trung Quốc, thành phố này đã thiết lập 10 khu ZEZ với tổng diện tích 22 km2, chỉ chiếm khoảng 1,1% diện tích thành phố. Các khu vực này được bố trí tại trung tâm các quận nội thành, nơi thường xuyên ghi nhận mức độ ô nhiễm không khí cao và ùn tắc giao thông.
Ở châu Âu, các thành phố như Amsterdam, Hà Lan, và London, Anh, cũng đang tích cực triển khai ZEZ. Amsterdam dự kiến trong năm nay lập vùng ZEZ tại khu vực nội đô, áp dụng mọi loại phương tiện, trừ ôtô con. London và Oxford (Anh) còn mở rộng thí điểm sang xe cá nhân, nhưng chỉ trên một số tuyến phố ngắn dưới 1 km.
Khi triển khai ZEZ, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Vì vậy, họ bắt đầu ở quy mô nhỏ và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ trong việc chuyển đổi sang xe điện.
WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là thách thức nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.
“Tuy nhiên, điều quan trọng là chính sách cần tránh gây ra những tác động tiêu cực cho các công ty vận tải nhỏ và cư dân, đồng thời mang lại thêm các lợi ích đi kèm như tăng hiệu quả vận hành và giảm tắc nghẽn”, tổ chức này khuyến nghị.
Hiện có nhiều thành phố trên thế giới đã áp dụng hoặc công bố kế hoạch triển khai ZEZ. Một số thành phố tiêu biểu bao gồm:
– Rotterdam, Hà Lan
– Amsterdam, Hà Lan
– London, Anh
– Oxford, Anh
– Brussels, Bỉ
– Santa Monica, Mỹ
– Los Angeles, Mỹ
– Oslo, Na Uy
– Thâm Quyến, Trung Quốc
– Phật Sơn, Trung Quốc
– Đông Quan, Trung Quốc
– Hàng Châu, Trung Quốc