Dân số Việt Nam đang đối mặt với một thách thức lớn khi Tổng tỷ suất sinh (TFR) trong năm 2024 chỉ đạt 1,91 con/phụ nữ, mức thấp nhất trong lịch sử. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này được cho là do giá nhà đất tăng cao, khiến người trẻ không thể “an cư” và từ bỏ kế hoạch lập gia đình, sinh con. Một xu hướng mới đang hình thành một cách lặng lẽ, được gọi là “Thế hệ 3 Không” – Không nhà, Không hôn nhân, Không sinh con.
Xu hướng này đang khiến Việt Nam tiến nhanh đến trạng thái “xã hội ít trẻ em” và nguy cơ rơi vào bẫy “già hóa trước khi giàu”. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia đã chỉ ra rằng mức sinh giảm sâu rất khó phục hồi. Một trong những nguyên nhân thầm lặng nhưng quan trọng dẫn đến đà giảm sinh là giá nhà đất tăng cao không kiểm soát. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, nhà ở đã trở nên vượt xa tầm với của người trẻ.
Không ít người trẻ hiện nay đã từ bỏ giấc mơ lập gia đình, chọn sống một mình, làm nghề tự do, tận hưởng trải nghiệm cá nhân. Theo một khảo sát, có đến 62% người trẻ cho biết họ trì hoãn kết hôn vì lý do tài chính, trong đó nhà ở là mối lo lớn nhất. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tương lai của cá nhân mà còn đặt ra những thách thức lớn cho xã hội.
Việt Nam đang đứng trước các hệ lụy như suy giảm năng suất lao động, thiếu hụt nguồn lực đóng góp vào bảo hiểm, y tế, và áp lực ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi tăng mạnh. Từ năm 2011, Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số. Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Con số này dự báo sẽ lên tới 18 triệu vào năm 2030, chiếm 25% dân số.
Chính sách nhà ở không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn là điều kiện tồn tại của một quốc gia trong tương lai. Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào vấn đề và hành động quyết liệt để giải quyết tận gốc vấn đề nhà ở, động lực cốt lõi để người trẻ an cư, lạc nghiệp và sinh con. Nếu không có những giải pháp kịp thời và hiệu quả, Việt Nam sẽ phải đối mặt với những thách thức lớn về kinh tế, xã hội và phát triển bền vững.
Giới chuyên gia và các nhà quản lý đang kêu gọi cần có những chính sách hỗ trợ mạnh mẽ hơn để giúp người trẻ tiếp cận với nhà ở giá rẻ, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để họ xây dựng cuộc sống ổn định, từ đó khuyến khích họ lập gia đình và sinh con. Một số quốc gia đã thành công trong việc khuyến khích sinh con bằng cách thực hiện các chính sách hỗ trợ về nhà ở, y tế, giáo dục và việc làm.
Chính phủ Việt Nam cũng đã có những động thái nhằm giải quyết vấn đề nhà ở, như triển khai các chương trình hỗ trợ nhà ở cho người thu nhập thấp, tăng cường quản lý và kiểm soát giá nhà đất. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương, cũng như sự tham gia tích cực của cả cộng đồng.