Ngược lại, nhu cầu thị trường đối với vận tải hàng không toàn cầu tăng mạnh, tăng gần 19% so với cùng kỳ năm trước và tiếp tục tăng ngay cả khi đại dịch đã được kiểm soát, theo KrAsia.

Tại thị trường Trung Quốc, ngành vận tải hàng không chứng kiến sự cạnh tranh khốc liệt từ những gã khổng lồ chuyển phát nhanh như China Post, SF Express, JD.com và Cainiao để giành lấy vị trí dẫn đầu.

CHUYỂN TRỌNG TÂM TỪ CUỘC CHIẾN GIÁ CẢ SANG KHẢ NĂNG VẬN TẢI HÀNG KHÔNG

Năm 2020 khi J&T Express gia nhập ngành chuyển phát nhanh, cuộc chiến giá cả bắt đầu bùng nổ khiến nhiều công ty chuyển phát phải giảm giá để duy trì thị phần.

Hàng hóa được giao với mức phí thấp nhất dẫn đến khối lượng thị trường gia tăng nhưng doanh thu tổng thể lại trì trệ. Theo dữ liệu từ Cục Bưu chính Trung Quốc, từ tháng 1 đến tháng 9/2021, khối lượng kinh doanh của các doanh nghiệp dịch vụ chuyển phát nhanh nội địa Trung Quốc đã tăng 36,7% (tương đương 76,77 tỷ gói hàng) so với cùng kỳ năm ngoái, tuy nhiên doanh thu trên mỗi gói hàng đã giảm 11% xuống mức trung bình khoảng 1.39 USD/ đơn hàng.

Cuộc chiến giá cả là điều không ai mong muốn và khiến các công ty chuyển phát nhanh và cả chính quyền đều cố gắng kiểm soát biến động trên thị trường. Tuy nhiên, giá dịch vụ của ngành này vẫn ở mức thấp. Chỉ đến năm 2022, ngành công nghiệp này cuối cùng cũng trở lại trạng thái cạnh tranh bền vững.

Cục diện hiện nay đã chứng minh rằng mô hình kinh doanh cạnh tranh giá thấp và tỷ suất lợi nhuận nhỏ không còn khả thi. Các nhà điều hành cần cải thiện khả năng cạnh tranh cốt lõi và tăng thị phần bằng cách mở rộng phạm vi kinh doanh và cải thiện chất lượng dịch vụ.

Điều này đánh dấu một bước chuyển quan trọng từ thị trường cạnh tranh về giá sang cạnh tranh chất lượng. Nhiều công ty chuyển phát nhanh đang xem xét vận tải hàng không như một phương thức để giao hàng nhanh và thuận tiện hơn.

Nhu cầu vận tải hàng không toàn cầu hiện đang ở mức cao nhất mọi thời đại. Theo Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế, nhu cầu thị trường đối với vận tải hàng không toàn cầu tăng 6,9% vào năm 2021, cao hơn 18,7% so với năm 2020.

Ngoài ra, theo báo cáo Triển vọng Thị trường Thương mại Toàn cầu do Tập đoàn Boeing công bố vào tháng 7 năm nay, ước tính tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm của vận tải hàng hóa hàng không toàn cầu sẽ là 4,3% trong 10 năm tới và 4,1% trong 20 năm tới; Năm 2041, kim ngạch vận tải hàng không quốc tế cũng ước đạt 600 tỷ tấn.

LỢI THẾ CỦA NHỮNG “TAY CHƠI” TRÊN THỊ TRƯỜNG

Ngành vận tải hàng không trở thành một lĩnh vực hấp dẫn đối với các công ty chuyển phát nhanh đang tìm cách mở rộng quy mô.

Công ty con của China Post, China Postal Airlines, đã chứng kiến một giai đoạn tăng trưởng nhanh chóng từ khi thành lập vào năm 1996. Công ty này  hiện có một mạng lưới rộng lớn với thành phố Nam Kinh là trung tâm và 35 thành phố khác là các điểm phân phối, cho phép thực hiện giao hàng trên toàn khu vực.

Mặt khác, đối thủ cạnh tranh SF Express đã giành lợi thế theo một cách hoàn toàn khác khi thiết lập sân bay của riêng mình. SF Airlines được thành lập vào năm 2009. 7 năm sau, công ty chính thức công bố kế hoạch xây dựng sân bay quốc tế tại Hồ Bắc. Dự án quy mô được so sánh với sân bay Memphis ở Hoa Kỳ.

Kể từ đó, SF Express đã không ngừng mở rộng phạm vi kinh doanh đa lĩnh vực như máy bay vận tải có người lái cỡ lớn, hậu cần UAV và máy bay không người lái giao hàng chặng cuối. Ngày 17/7/2022, sân bay Ezhou Huahu chính thức khai trương, giúp công ty tiết kiệm đáng kể chi phí vận chuyển hàng không. Đây là sân bay trung tâm hàng hóa đầu tiên ở châu Á và thứ 4 trên thế giới với khả năng tiếp cận 35 địa điểm quốc tế và khu vực, 111 đường bay và 57.800 chuyến bay bên ngoài Trung Quốc.

Công ty chuyển phát nhanh thứ ba sở hữu một hãng hàng không tại Trung Quốc là YTO Express, bắt đầu thiết lập kế hoạch vận tải hàng không từ đầu năm 2014. YTO Cargo Airlines được thành lập vào tháng 6/2015 và chính thức ra mắt 3 tháng sau đó.

Được hỗ trợ đầu tư bởi đại gia công nghệ Alibaba, YTO đã đặt 15 máy bay Boeing 737-800BCF trong năm 2015. Kể từ đó, YTO đầu tư xây dựng Trụ sở khu vực quản lý Tây Nam của YTO Express, Trụ sở khu vực Quảng Tây và Trụ sở Nam Trung Quốc.

Công ty hiện có 12 máy bay chở hàng và dự kiến sẽ có sức chứa tương đương 100 máy bay B737 vào năm 2025, bao gồm hơn 12 máy bay thân rộng cho các tuyến liên lục địa. YTO Airlines đã mở hơn 100 đường bay nội địa và quốc tế, bao gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Đông Nam Á, Nam Á và Trung Á. Hãng cũng từng bước mở ra các chuyến bay chở hàng quốc tế đến châu Âu và Bắc Mỹ, hướng đến mục tiêu xây dựng mạng lưới toàn cầu.

“Tay chơi” thứ tư là JD Airlines. Tuy gia nhập thị trường muộn hơn, JD cũng đang tỏ ra là một đối thủ đáng gờm. Vào tháng 8/2022, JD thông báo rằng công ty con Jiangsu Jingdong Cargo Airlines đã đạt được chứng chỉ khai thác hàng không do Cục Hàng không Dân dụng Trung Quốc cấp, đánh dấu sự ra mắt chính thức của JD Airlines với tư cách là một hãng hàng không vận chuyển hàng hóa độc lập.

Đây là một cột mốc quan trọng đối với JD khi công ty bắt đầu thành lập mảng kinh doanh vận tải hàng không vào năm 2017. Qua 5 năm, công ty đã phát triển nhanh chóng bằng cách mua lại Kua Yue Express, sở hữu hơn 620 tuyến vận tải hàng không. Đến đầu năm 2022, JD đã có hơn 1.000 tuyến vận tải hàng không.

“Tay chơi” đáng chú ý cuối cùng là Cainiao. Mặc dù công ty hiện không có hãng hàng không riêng nhưng đủ khả năng xử lý hơn 5 triệu gói hàng xuyên biên giới hàng ngày với phạm vi hơn 200 quốc gia và khu vực. Đến cuối năm 2021, công ty này đã hợp tác với gần 40 hãng hàng không, tiếp cận 106 đường bay trên toàn thế giới và tổ chức 225 chuyến bay mỗi ngày.

TƯƠNG LAI KHỞI SẮC HƠN NỮA

Mở rộng sang ngành vận tải hàng không là một động thái chiến lược giúp thúc đẩy đáng kể hoạt động chuyển phát nhanh. Các công ty đều đang chạy đua về tốc độ, chất lượng dịch vụ và giá cả.

Đối với người tiêu dùng, tốc độ giao hàng vẫn là quan trọng nhất. Điều này giải thích tại sao giao hàng hỏa tốc (hàng thường được giao ngay trong ngày hoặc ngày hôm sau) vẫn là một lựa chọn phổ biến mặc dù có giá thành cao hơn. Chất lượng dịch vụ tốt cũng giúp thu hút và giữ chân khách hàng. Hai yếu tố này nên được cân bằng với yếu tố giá cả.

Ông Zhang Dexin, chủ tịch Viện Đổi mới Du lịch Văn hóa và Khởi nghiệp, cho biết: “Việc kiểm soát năng lực vận chuyển hàng không một cách độc lập giúp các công ty chuyển phát nhanh giảm chi phí và nâng cao hiệu quả. Bằng cách đó, các công ty có thể bù đắp những thiếu sót của hệ thống hậu cần. Nếu các công ty chỉ dựa vào bên thứ ba, họ sẽ luôn phải đối mặt với các vấn đề như phải chia sẻ lợi nhuận”.

Chuyên gia kinh tế Bai Wenxi cũng đồng tình cho rằng: “JD, SF và các công ty chuyển phát nhanh khác đang cải thiện năng lực vận chuyển hàng không để nâng cao hiệu quả dịch vụ và trải nghiệm của khách hàng, qua đó nâng cao khả năng cạnh tranh thị trường và cơ hội phát triển bền vững. Mặc dù vẫn còn trong giai đoạn mới, nhưng sự cạnh tranh trong ngành vận tải hàng không đang nóng lên từng ngày. Trong tương lai, sẽ có rất nhiều công ty chuyển phát nhanh mới tham gia vào cuộc chiến. Những công ty không có kế hoạch rõ ràng hoặc không thể cạnh tranh chắc chắn sẽ bị loại bỏ ở giai đoạn sau”.

Thỏa thuận được đưa ra trong bối cảnh quan hệ Mỹ – Trung vẫn diễn ra hết sức căng thẳng, đặc biệt trong lĩnh vực chip và chất bán dẫn. Chính phủ Hoa Kỳ đã hạn chế Trung Quốc tiếp cận công nghệ bán dẫn tiên tiến và yêu cầu các đồng minh, bao gồm Nhật Bản, cũng thực hiện các biện pháp tương tự.

Chính vì vậy, Nhật Bản, quốc gia từ lâu đã đánh mất vị trí dẫn đầu về sản xuất chip, đặc biệt là chất bán dẫn tiên tiến, đang gấp rút bắt kịp và đảm bảo các nhà sản xuất ô tô và các công ty công nghệ của đất nước không thiếu hụt nguồn cung, theo South China Morning Post.

“Sẽ mất vài nghìn tỷ yên” để đưa sản xuất thí điểm vào thực tế, chủ tịch Rapidus Atsuyoshi Koike nhận định. Tuy nhiên, vị này không chia sẻ nguồn tiền sẽ đến từ đâu.

Tháng trước, Bộ Công nghiệp và Thương mại Nhật Bản cho biết sẽ đầu tư 70 tỷ yên ban đầu (khoảng 500 triệu USD) vào Rapidus, một liên doanh do các công ty công nghệ thành lập, dẫn đầu là hai ông lớn Nhật Bản Sony và NEC. Mặc dù khoản đầu tư này khá nhỏ bé trong thế giới sản xuất chip, nơi các nhà máy có thể tiêu tốn hàng chục tỷ USD, các nguồn tin cho biết nhiều khoản đầu tư khác đang được tiến hành.

Giám đốc nghiên cứu của IBM, ông Dario Gil, cho biết hai công ty sẽ làm việc cùng nhau để sản xuất chip nút 2 nanomet của IBM, đã được công bố vào năm ngoái.

Một “nanomet” tương đương một phần tỷ mét. Trong ngành công nghiệp chip, “nanomet” đại diện cho một công nghệ cụ thể hơn là một phép đo. Số lượng đứng trước từ “nanomet” càng nhỏ thì chip càng tiên tiến.

Khi được hỏi liệu Nhật Bản có thể nhảy vọt sang sản xuất công nghệ tiên tiến như vậy khi nhà máy tiên tiến nhất hiện nay của đất nước chỉ mới sản xuất chip 40 nanomet hay không, Giám đốc Gil nhận định: “Nhật Bản có một nền móng tốt, không giống như khi bắt đầu lại từ đầu”.

Là một phần trong thỏa thuận hai bên, các nhà khoa học và kỹ sư của Rapidus sẽ làm việc cùng với các nhà nghiên cứu IBM Nhật Bản và IBM tại Khu phức hợp Công nghệ nano Albany ở New York.

Ngày 22/12/2022, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Bộ Kế hoạch và Đầu tư, phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tổ chức Hội thảo “Đổi mới sáng tạo trong khu vực công” nhằm giới thiệu Thử nghiệm khung tiêu chí đánh giá đổi mới sáng tạo trong khu vực công tại Việt Nam.

HỆ SINH THÁI ĐỔI MỚI DẦN HÌNH THÀNH

Trong thập niên qua, Việt Nam đã có nhiều thành tựu đáng kể trong phát triển một nền kinh tế hiện đại của khoa học công đại dựa tiên đổi mới sáng tạo và ứng dụng các tiến bộ nghệ.

Báo cáo Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) năm 2022 do Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) công bố sáng 30/9 (giờ Hà Nội) cho thấy Việt Nam xếp vị trí 48/132 quốc gia, nền kinh và thuộc nhóm quốc gia đạt được những tiến bộ lớn nhất trong thập kỷ quan.

Theo các nghiên cứu tại Diễn đàn Quỹ Đầu tư Khởi nghiệp sáng tạo 2022 (Vietnam Venture Summit 2022), Việt Nam là một trong ba trụ cột chính của Tam giác vàng khởi nghiệp Đông Nam Á đối với đầu tư cho đổi mới sáng tạo nói chung và khởi nghiệp nói riêng. Theo đó, trong 9 tháng đầu năm 2022, Việt Nam đã thu hút gần 500 triệu USD đầu tư vào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Số lượng các thương vụ đầu tư ở các vòng gọi vốn giai đoạn sau đã cao hơn so với cùng kỳ năm 2021, một lớn các công ty startups Việt Nam đang dần lớn mạnh, thu hút được nguồn lượng vốn lớn hơn qua các năm.

Theo NIC, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Việt Nam đã bắt đầu hình thành và đạt được những kết quả tích cực trong thời gian vừa qua đặc biệt ở khu vực tư nhân. Tuy nhiên, để xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mang tính bền vững và đồng bộ thì kinh nghiệm quốc tế cho thấy sự vào cuộc của khu vực công đến từng cán bộ, công chức, viên chức là một yếu tố then chốt để kiến tạo nên một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hiệu quả.

Việc thúc đẩy và nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực công là mục tiêu chính của các Chính phủ. Xây dựng khả năng nhận dạng và đánh giá khả năng đổi mới sáng tạo trong khu vực công, đặc biệt là trong xây dựng chính sách, cung cấp dịch vụ là cần thiết để các chính sách và dịch vụ công hướng tới mục tiêu và đáp ứng nhu cầu của cộng đồng tốt hơn và hiệu quả hơn.

Theo TS.Võ Xuân Hoài, Phó Giám đốc NIC, đổi mới sáng tạo trở nên quan trọng khi các cách tiếp cận truyền thống không thể giải quyết các vấn đề phức tạp và nan giải mà xã hội phải đối mặt. Mộ số ngành như tài chính, giao thông, du lịch… đã đẩy mạnh chuyển đổi số.

Tuy vậy, nguồn nhân lực cho chuyển đổi số còn thiếu, đặc biệt trong khu vực công khi chất lượng về đào tạo không đồng đều, các cơ sở còn thiếu trang thiết bị, phương pháp đào tạo còn chưa đạt chuẩn quốc tế.

“Đặc biệt, nhận thức của công chức trong các đơn vị hành chính công còn hạn chế, nguồn thu nhập và mức lương của cán bộ công nhân viên còn thấp so với các nước có nền hành chính công được số hóa và tỷ lệ sử dụng tiền mặt còn lớn, có thể dẫn tới vấn đề như tham nhũng, tiêu tốn ngân sách”, ông Hoài cho biết.

XÂY DỰNG KHUNG THỬ NGHIỆM

Vì vậy, sau quá trình nghiên cứu, tham vấn chuyên sâu dựa trên kinh nghiệm quốc tế và trong nước, nhận thức được ý nghĩa quan trọng của việc cần một khung tiêu chí đánh giá đổi mới sáng tạo trong khu vực công, NIC phối hợp cùng Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam xây dựng Thử nghiệm khung tiêu chí đánh giá đổi mới sáng tạo trong khu vực công tại Việt Nam.

Đề án nghiên cứu này nằm trong khuôn khổ Sáng kiến Đổi mới sáng tạo vì người dân (CPII) thuộc Chương trình nghiên cứu Chỉ số Hiệu quả Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh (PAPI), với sự tài trợ chính đến từ Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia (DFAT).

Theo ông Vũ Quốc Huy, Giám đốc NIC, thử nghiệm khung tiêu chí đổi mới sáng tạo trong khu vực công được xây dựng nhằm cung cấp góc nhìn tổng quan trọng việc hình thành khái niệm và đo lường đổi mới sáng tạo và năng lực đổi mực sáng tạo trong khu vực công. Đồng thời, việc thử nghiệm khung tiêu chí giúp các đơn vị trong khu vực công nhìn nhận rõ mức độ và động lực đổi mới sáng tạo của đơn vị mình.

“Trong tương lai, thử nghiệm khung tiêu chí đổi mới sáng tạo trong khu vực công được kì vọng sẽ là thước đo tin cậy để các đơn vị, tổ chức trong khu vực công tự đánh giá được năng lực đổi mới sáng tạo của mình, từ đó điều chỉnh và triển khai các giải pháp phù hợp dựa trên các khuyến nghị được xây dựng bởi chuyên gia của NIC”, ông Huy cho biết.

Trải qua hơn 06 tháng đồng hành với chuỗi chương trình Government Lab Studio và Hackathon, bộ khung tiêu chí (thử nghiệm) được xây dựng dựa trên 4 trụ cột chính, bao gồm: (1) các yếu tố đầu vào của đổi mới sáng tạo, (2) năng lực đổi mới sáng tạo, (3) quá trình đổi mới sáng tạo và (4) đầu ra đổi mới sáng tạo.

Kết quả thu thập ban đầu từ khảo sát thử nghiệm tại Cục Đầu tư nước ngoài, Cục Quản lý Đăng ký Kinh doanh và Cục Quản lý Đấu thầu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư; và Sở Kế hoạch & Đầu tư tỉnh Quảng Ninh, Ninh Thuận và Sở Nội vụ của tỉnh Đắk Lắk đã chỉ ra một số tín hiệu đáng mừng.

Thứ nhất, khoảng 36% người được hỏi của Bộ Kế hoạch & Đầu tư và 27% người được hỏi ở 3 tỉnh cho rằng đơn vị mình thực hiện đổi mới sản phẩm, dịch vụ trong 2 năm qua; 55% cá nhân ở đơn vị cấp bộ và 60% cá nhân ở đơn vị cấp tỉnh cho rằng đơn vị thực hiện đổi mới quy trình và đổi mới sáng tạo trên hết nhằm cải thiện hiệu suất, hiệu quả của đơn vị.

Thứ hai, tỷ lệ nhân lực đáp ứng các yêu cầu đề xuất và thực hiện đổi mới sáng tạo khá cao.

Thứ ba, hơn 50% cá nhân được khảo sát đánh giá quy trình, thủ tục tiến hành đổi mới sáng tạo là nhanh chóng, linh hoạt.

Thứ tư, khoảng 68,2% cá nhân được hỏi ở đơn vị cấp bộ và 35,7% cá nhân được hỏi ở đơn vị cấp tỉnh cho rằng đơn vị mình đã có chiến lược đổi mới sáng tạo, chủ yếu là các chiến lược trung hạn. Tuy nhiên, theo NIC hoạt động đổi mới sáng tạo trong khu vực công vẫn còn tồn đọng những hạn gặp khó chế như đơn vị cấp tỉnh ít có ngân sách riêng, khăn hơn về tài chính cho đổi mới sáng tạo và ít nhận được hỗ trợ về tài chính để thực hiện đổi mới sáng tạo…

VẪN CÒN NHỮNG BĂN KHOĂN

Song để Khung tiêu chí đo lường đổi mới sáng tạo thực sự trở thành bộ chỉ số được áp dụng rộng rãi, TS. Hoàng Văn Hoan, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng bộ chỉ số phải cho thấy sự khác biệt so với những bộ chỉ số đo lường khác đang được triển khai hiện nay như PCI (năng lực cạnh tranh cấp tỉnh), PAPI (chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công)…

Còn theo ông Vũ Đăng Minh, Chánh văn phòng Bộ Nội vụ, Chính phủ đã ban hành Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021-2030 với 6 nội dung, bao gồm: Cải cách thể chế; Cải cách thủ tục hành chính; Cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước; Cải cách chế độ công vụ; Cải cách tài chính công và Xây dựng phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số.

Trong đó, theo ông Minh, khung chỉ số đo lường phải tập trung đi vào đánh giá mức độ sáng tạo trong Cải cách thể chế, Cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước; Cải cách chế độ công vụ; Cải cách tài chính công. Đặc biệt, cần tính toán các trọng số của các tiêu chí theo khu vực hành chính công và sự nghiệp công.

Đặc biệt, đại diện Bộ Nội vụ lưu ý trong khi khu vực hành chính công có nguyên tắc tuân thủ cao hơn trong khi sự nghiệp công thì có độ mở cao hơn, có dư địa cho đổi mới sáng tạo. Do vậy, việc có thêm những tiêu chí đánh giá riêng rẽ hai khu vực sẽ cho bức tranh rõ hơn về hiệu quả của từng khu vực.