Ngày 21/12, Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc chủ trì Hội thảo khoa học Chỉ số nguồn nhân lực-HCI và các giải pháp cải thiện. Hội thảo do Uỷ ban về giáo dục và phát triển nhân lực thuộc Hội đồng Quốc gia về Phát triển bền vững và Nâng cao năng lực cạnh tranh tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến.

Thích ứng với Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) là mục tiêu đã được xác định ở Việt Nam. Việt Nam đang hướng tới xây dựng Chính phủ số, nền kinh tế số, xã hội số. Ngày 7/2/2019, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 17/NQCP về một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm phát triển Chính phủ điện tử giai đoạn 2019 – 2020 định hướng đến 2025.

Bên cạnh đó, Việt Nam vẫn theo đuổi thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030 và nâng cao năng lực cạnh tranh. Ngày 10/1/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 02/NQ-CP về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2022, trong đó xây dựng Chính phủ điện tử là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của giai đoạn hiện nay.

Chỉ số Chính phủ điện tử được các cơ quan Liên hợp quốc thiết kế nhằm đo lường mức độ xây dựng Chính phủ điện tử của các quốc gia trên thế giới và hàng năm Liên hợp quốc thực hiện xếp hạng các quốc gia dựa trên Bộ chỉ số này. Bộ chỉ số Chính phủ điện tử gồm ba chỉ số thành phần: chỉ số dịch vụ công trực tuyến (OSI); chỉ số hạ tầng viễn thông (TII) và chỉ số nguồn nhân lực (HCI).

Bộ Giáo dục Đào tạo được giao trách nhiệm theo dõi và thực hiện các giải pháp để cải thiện chỉ số nguồn nhân lực (HCI), góp phần cải thiện chỉ số Chính phủ điện tử của Việt Nam trong bảng xếp hạng quốc tế.

Các tiêu chí đánh giá chỉ số HCI là một hỗn hợp của 4 chỉ số: Tỷ lệ người lớn biết đọc, biết viết (Adult literacy); Tỷ lệ nhập học chung (Gross enrolment ratio – GER); Số năm đi học kỳ vọng (Expected years of schooling); Số năm học bình quân (Mean years of schooling).

Về tầm quan trọng, HCI chỉ ra các yếu tố cần quan tâm trong việc tiếp tục cải thiện trình độ học vấn cũng như trình độ chuyên môn kỹ thuật của người lao động để thực hiện thành công Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội Việt Nam trong thế kỷ 21; cung cấp động lực cho Chính phủ Việt Nam không chỉ đầu tư nhiều hơn vào giáo dục mà còn đầu tư tốt hơn vào phát triển nguồn nhân lực một cách thực chất để nhân lực của thế hệ tiếp theo thực sự có chất lượng.

Hội thảo đã nghe nhiều tham luận cũng như giải pháp của các đại biểu tham gia góp phần cải thiện chỉ số HCI. Trong đó, chú trọng vào các giải pháp tăng tỷ lệ nhập học, tăng số năm đi học bình quân, tăng số năm đi học kỳ vọng, tăng số sinh viên đại học,…

Đánh giá cao trao đổi của các đại biểu, Thứ trưởng cho biết đây sẽ là cơ sở để Bộ Giáo dục Đào tạo tiếp tục mở rộng nghiên cứu, cải thiện chỉ số HCI, một chỉ số đang nhận được sự quan tâm rất lớn từ Liên hợp quốc cũng như Thủ tướng Chính phủ và các Bộ, ngành tại Việt Nam.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc đề nghị các đơn vị liên quan tiếp tục cập nhật, rà soát lại các thống kê, số liệu về giáo dục, đảm bảo theo  thông lệ quốc tế. Cùng với đó, tích cực phối hợp với các cơ quan đo lường trong nước và quốc tế, giải quyết các vấn đề liên quan của chỉ số HCI.

Hiện nay, giáo dục Việt Nam đang phát triển theo hướng toàn diện nhằm phát huy tối đa tiềm năng, khả năng sáng tạo, năng lực riêng của mỗi con người, bám sát việc thực hiện Nghị quyết 29 NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục.

Nhấn mạnh giáo dục phải phát triển song hành với mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội của đất nước, Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc khẳng định việc nghiên cứu, cải thiện chỉ số HCI mang ý nghĩa rất lớn trong bối cảnh toàn ngành giáo dục quyết tâm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao góp phần đưa Việt Nam thành công trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phấn đấu đến năm 2030 Việt Nam là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và xác định tầm nhìn đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế kỹ thuật số liên quan đến sự thay đổi đáng kể trong quan hệ lao động, sự xuất hiện của “quan hệ khoảng cách” giữa người lao động và người sử dụng lao động của họ. Thị trường lao động kích thích việc tạo ra các công việc mới có hiệu suất cao bằng cách tăng tỷ trọng của các hình thức việc làm không điển hình đang ngày càng trở nên có nhu cầu.

Sự phát triển của thị trường lao động dựa trên công nghệ kỹ thuật số dẫn đến hiện đại hóa các quan hệ lao động bằng cách tạo cho chúng các hình thức mạng lưới, ví dụ, một dịch giả đã hoàn thành đơn đặt hàng cho nhà xuất bản có thể gửi văn bản hoàn chỉnh qua e-mail.

NỀN KINH TẾ KỸ THUẬT SỐ ĐÒI HỎI KỸ NĂNG VÀ NĂNG LỰC MỚI

Trong nền kinh tế kỹ thuật số, một trong những  lĩnh vực chính quyết định nội dung của tổ chức lao động kỹ thuật số là đào tạo các đại lý lao động để làm việc trong không gian kỹ thuật số. Trong nền kinh tế số, quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động là quan hệ gián tiếp thông qua các đại lý lao động.

Thí dụ: khi đi xe GrabBike, mối quan hệ giữa người đi xe với lái xe thông qua trung tâm điều khiển (đại lý lao động). Grab ứng dụng vận chuyển đặt trên điện thoại di động, người gọi xe có thể dùng ứng dụng này để đặt xe (xe máy, ô tô, taxi, giao hàng, thức ăn). Người dùng nhập điểm đón và điểm đến, ứng dụng sẽ hiện cước phí, tiếp đó là đặt xe và đợi tài xế đến đón.

Nếu trong nền kinh tế truyền thống tồn tại các mối quan hệ kinh tế theo chiều dọc “quản lý – phục tùng” giữa nhân viên và người quản lý, thì trong lĩnh vực kỹ thuật số, người quản lý không còn là ông chủ nữa mà là người điều phối công việc của những người ở cách nhau rất xa.

Theo đó, liên kết dọc được thay thế bằng liên kết ngang. Một hệ quả của việc này là sự phân cấp trong hoạt động lao động. Sự phụ thuộc của người lao động vào người quản lý của công ty bị suy yếu đáng kể.

Trong nền kinh tế kỹ thuật số, chỉ cần có máy tính và truy cập Internet là đủ để một chuyên gia có trình độ cao trở nên tương đối độc lập và thậm chí có cơ hội hình thành danh mục đơn đặt hàng, thống nhất về phạm vi và thời gian làm việc, cũng như số lượng thù lao của chính họ.

Sự phát triển của quan hệ lao động trong nền kinh tế kỹ thuật số góp phần thay thế các nhân viên biên chế bởi những người thừa hành tạm thời. Riêng tại Mỹ, năm 2018, có 56,7 triệu người làm việc tự do, chiếm 36% dân số lao động cả nước.

Một trong những loại hình việc làm phổ biến nhất trong nền kinh tế kỹ thuật số là làm việc tại nhà, với đặc điểm chính là thực hiện công việc tại nhà thay vì di chuyển đến văn phòng trong ngày làm việc. Ngoài ra, làm việc trong các kỳ nghỉ (trên tàu, trên máy bay), làm việc cho chủ lao động nước ngoài mà không ra nước ngoài (ví dụ, việc làm tại nhà cho các lập trình viên nước ngoài)…. là phổ biến.

Các công ty lớn của Hoa Kỳ, bao gồm Amazon, IBM, Apple, Wells Fargo và những công ty khác, liên tục cung cấp công việc từ xa bán thời gian hoặc toàn thời gian.

Dữ liệu mới nhất của Mỹ cho thấy lĩnh vực tài chính mang lại sự linh hoạt trong công việc nhất, với 57% người lao động trong ngành này có thể làm việc tại nhà. Ngoài ra, gần một nửa số người làm việc trong các dịch vụ chuyên nghiệp, kinh doanh và thông tin có thể làm việc từ xa.

Nền kinh tế kỹ thuật số đòi hỏi những kỹ năng và năng lực mới. Đối với các nhà tuyển dụng, những kỹ năng được gọi là kỹ năng mềm hiện đang trở thành ưu tiên của các chuyên gia trẻ: phẩm chất cá nhân và kỹ năng xã hội, ví dụ như khả năng làm việc theo nhóm, ham học hỏi, sáng kiến, tư duy phản biện, khả năng giải quyết các vấn đề phức tạp, tương tác với những người khác nhau và ưu tiên chính xác…

Nội dung bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 51 phát hành ngày 19-12-2022. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây: 

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam

Thông tin được chia sẻ tại Báo cáo Tổng chỉ số nguồn nhân lực 2022 do ManpowerGroup vừa phát hành. Theo báo cáo này, Việt Nam xếp thứ 47/60 thị trường lao động toàn cầu, và xếp cuối cùng trong số 11 quốc gia thuộc khu vực Châu Á – Thái Bình Dương. 10 thị trường lao động hàng đầu thế giới năm 2022 bao gồm: Mỹ, Singapore, Canada, Ireland, Australia, Anh, Israel, Philippines, Mexico và Malaysia.

Báo cáo tiết lộ mức thu nhập trung bình tháng của người lao động Việt Nam hiện là 275 USD, tương đương với 6.545.000 đồng. Đây là mức chi phí lao động tương đối hấp dẫn và đem lại nhiều lợi ích cho người sử dụng lao động, góp phần thu hút các nhà đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên, nếu so sánh giữa hai thị trường, một là Việt Nam với chi phí rẻ (mức lương trung bình tháng của lao động là 275 USD) nhưng trình độ kỹ năng lao động thấp (11,6% lao động tay nghề cao) và một thị trường khác ví dụ, Philippines với mức lương trung bình tháng của lao động nhỉnh hơn một chút (283 USD) nhưng trình độ kỹ năng cao hơn hẳn (18,5% lao động tay nghề cao), thì rõ ràng lao động của chúng ta kém hấp dẫn nhà đầu tư hơn.

Báo cáo cũng đánh giá Việt Nam có nguồn cung lao động dồi dào nhưng còn hạn chế về trình độ kỹ năng. Cụ thể, Việt Nam hiện có một lực lượng lao động với khoảng 50,74 triệu người trong độ tuổi lao động. Những người thuộc thế hệ Y và thế hệ Z chiếm gần 1/3 lực lượng lao động trong nước – khoảng 65%. Việc sở hữu một nguồn cung lao động trẻ và dồi dào khi nhiều quốc gia đang phải đau đầu giải quyết vấn đề già hóa dân số là một trong những lý do khiến thị trường Việt nam được đánh giá cao bởi các nhà đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên, trình độ kỹ năng là một trong những điểm lao động Việt Nam cần khắc phục để vươn lên sánh ngang với các thị trường khác. Mặc dù có tỷ lệ phổ cập giáo dục cao (khoảng 88%), số người lao động có trình độ tay nghề hay chuyên môn cao chỉ chiếm khoảng 11,67%, gần như không đổi so với 3 năm trước.

Các kỹ năng mềm, trong đó có khả năng ngoại ngữ đang ngày càng đóng vai trò quan trọng ở hầu hết các ngành nghề, ngay cả ở những lĩnh vực vốn thiên về kỹ thuật như ngành sản xuất. Bên cạnh tiếng Anh, một số ngoại ngữ khác như tiếng Trung, tiếng Nhật, tiếng Hàn được không ít đơn vị tìm kiếm.

Theo báo cáo Tổng chỉ số nguồn nhân lực Việt Nam 2022, tỷ lệ lao động Việt Nam đủ trình độ tiếng Anh để làm việc chỉ chiếm 5% lực lượng lao động. Tỷ lệ này là khá thấp so với các quốc gia không nói tiếng Anh khác trong khu vực như Indonesia (10%), Malaysia (21%), Thái Lan (27%).

Mặc dù vậy, báo cáo cũng chỉ ra rằng hiện các quy định hiện hành của luật pháp Việt Nam về việc quản lý và sử dụng lao động tương đối linh hoạt. Việt Nam cho phép doanh nghiệp được ký hợp đồng lao động với thời hạn tối đa là 36 tháng, đồng thời doanh nghiệp hoàn toàn có thể ký kết hợp tác và sử dụng nhà thầu phụ.

Chính phủ Việt Nam đang ngày càng tạo điều kiện cho các hoạt động giao thương quốc tế, thông qua việc đẩy mạnh các chính sách mở cửa. Hiện nay Việt Nam đang miễn thị thực khi nhập cảnh cho 63 quốc gia, tăng thêm 15 nước so với năm 2021. Chính sách này tạo điều kiện lớn cho các doanh nghiệp nước ngoài có dự định hoạt động tại Việt Nam, cũng như những công ty trong nước muốn mời chuyên gia ngoại quốc về làm việc.

#box1671598187013{background-color:#d1e5d3}