Ngày 1/8, tại Hà Nội, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) đã phối hợp với Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) và Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam tổ chức Hội nghị thúc đẩy tiêu thụ thủy sản phục vụ nhu cầu trong nước. Hội nghị này nhằm tìm kiếm giải pháp để tăng cường tiêu thụ thủy sản trong nước, trong bối cảnh xuất khẩu thủy sản đang đối mặt với nhiều khó khăn.

Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, nhấn mạnh vai trò đặc biệt của thị trường trong nước trong bối cảnh xuất khẩu đối mặt nhiều khó khăn. Ông cho biết, chỉ trong vài tháng qua, thị trường nội địa đã có nhiều chuyển biến, cho thấy sự quan tâm mạnh mẽ từ Chính phủ và các bộ, ngành. Đây là thời điểm quan trọng để nhìn nhận lại vai trò của thị trường nội địa như một dư địa chiến lược giúp doanh nghiệp phát triển bền vững.

Theo ông Linh, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt trên 10 tỷ USD, đạt 106% kế hoạch và tăng hơn 12% so với năm 2023. Tuy nhiên, trước biến động từ các thị trường lớn như Mỹ, cùng áp lực cạnh tranh từ nhiều quốc gia, việc mở rộng tiêu thụ nội địa là hướng đi tất yếu. Ông cũng dẫn chứng, ngành thủy sản giải quyết tới 3-4 triệu lao động, chiếm khoảng 4-5% GDP, nhưng tiêu dùng trong nước vẫn chưa tương xứng với tiềm năng.

Bình quân mỗi người Việt Nam tiêu thụ khoảng 40kg thủy sản/năm – thấp hơn đáng kể so với mức 60-70kg ở các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Malaysia. Ông Linh nhấn mạnh, cần có tư duy bài bản, chiến lược dài hạn, từ sản xuất đến phân phối, nhằm mở rộng dung lượng tiêu thụ trong nước.

Cục trưởng Linh chỉ rõ, hiện nay tỷ trọng thuỷ sản nội địa chiếm khoảng 60-70% với các mặt hàng chủ lực bao gồm tôm, cá basa, mực, cá biển; thuỷ sản nhập khẩu vẫn chiếm từ 30-40%. Để khai thác hết tiềm năng của thị trường nội địa, tăng thị phần tiêu thụ thủy sản sản xuất trong nước, các doanh nghiệp sản xuất thủy sản cần quan tâm phát triển kênh phân phối sản phẩm tại thị trường trong nước, đồng thời cần có sự đồng hành và hỗ trợ tích cực của các doanh nghiệp phân phối lớn.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) cũng cho rằng, thị trường nội địa đang ngày càng khẳng định vai trò chiến lược trong mục tiêu phát triển bền vững và dài hạn của doanh nghiệp. Việc gắn tiêu thụ nội địa với xuất khẩu, có thể giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí, nguyên liệu, từ đó tăng được sức cạnh tranh.

Tuy nhiên, thực tế, rất nhiều doanh nghiệp xuất khẩu bài bản, có chỗ đứng trên thị trường quốc tế, nhưng lại khó cạnh tranh trên sân nhà. Thị trường thủy hải sản hiện nay đang thiếu minh bạch về chất lượng, khi rất nhiều nhà máy sản xuất nội địa đầu tư thấp, giá thành rẻ. Trong khi doanh nghiệp xuất khẩu làm bài bản, chi phí cao (do đầu tư nhà máy đạt chứng chỉ quốc tế, nhân công, thuế…), không thu hút được người tiêu dùng, dù chất lượng vượt trội.

Hội nghị cũng ghi nhận nhiều ý kiến từ phía doanh nghiệp phân phối và các công ty sản xuất, chế biến thủy sản về những khó khăn đang gặp phải khi phát triển thị trường nội địa. Không ít doanh nghiệp cho rằng, chi phí logistics, vận chuyển và bảo quản thủy sản trong nước vẫn còn cao, khiến giá thành sản phẩm khó cạnh tranh với hàng nhập khẩu. Nhiều ý kiến cũng đề cập đến tình trạng thiếu hụt hạ tầng chợ đầu mối chuyên biệt, mạng lưới phân phối chưa đồng bộ giữa các vùng miền, gây cản trở lớn trong việc mở rộng kênh tiêu thụ.

Cục trưởng Trần Hữu Linh nhấn mạnh, thị trường nội địa không chỉ là “bệ đỡ” trong bối cảnh xuất khẩu gặp khó, mà cần được xác định là một chiến lược dài hạn, mang tính nền tảng đối với sự phát triển bền vững của ngành thủy sản. Ông Linh cho rằng các doanh nghiệp không thể tiếp tục xem tiêu dùng trong nước là kênh phụ, hay nơi tiêu thụ sản phẩm xuất khẩu dư thừa, mà cần chủ động xây dựng chiến lược riêng cho thị trường này, với đầy đủ các khâu từ nuôi trồng, sản xuất, phân phối đến hậu kiểm.

Cũng theo Cục trưởng, việc phát triển thị trường trong nước không thể thành công nếu thiếu sự thấu hiểu hành vi người tiêu dùng và tính đặc thù vùng miền. Vì vậy, doanh nghiệp cần tăng cường nghiên cứu thị hiếu, khẩu vị và xu hướng tiêu dùng mới, đồng thời đa dạng hóa sản phẩm để tiếp cận rộng rãi hơn các nhóm khách hàng, đặc biệt là tầng lớp trung lưu đang gia tăng nhanh chóng.

Trong nửa đầu năm nay, thị trường tiêu thụ thủy hải sản tại các chuỗi siêu thị lớn ở Việt Nam đã ghi nhận sự tăng trưởng đáng kể, mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp trong ngành khi xuất khẩu gặp biến động. Tại hệ thống siêu thị Saigon Co.op, tiêu thụ thủy hải sản đã tăng gần gấp đôi so với cùng kỳ năm trước.

Giám đốc kinh doanh Võ Trần Ngọc cho biết, 90% nguồn cung thủy hải sản tại Saigon Co.op là hàng nội địa, với các sản phẩm như cá da trơn, tôm và sản phẩm chế biến sẵn là lựa chọn phổ biến của người tiêu dùng. Ông Ngọc cũng cho biết, nhu cầu thủy hải sản tăng mạnh trong 2 tháng gần đây, khi người tiêu dùng có xu hướng chuyển sang tiêu thụ nhóm sản phẩm này do tình hình dịch bệnh trên gia súc.

Cùng giai đoạn, hệ thống Lotte Mart Việt Nam cũng ghi nhận sức mua tăng 20%. Bà Nguyễn Thị Tuyết Anh, Trưởng phòng thủy hải sản, cho biết ngành hàng này tăng trưởng ổn định về doanh thu lẫn lợi nhuận những năm qua, với hơn một nửa sản lượng thu mua trong nước. Các chuỗi siêu thị khác cũng nhận thấy thủy hải sản là nhóm thực phẩm chủ lực và có nhu cầu tăng mua.

Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, thủy sản nội địa đang chiếm tỷ trọng 60-70% trong kênh phân phối hiện đại, với các mặt hàng chủ lực như tôm, cá basa, mực, cá biển. Theo cơ quan này, tăng trưởng thời gian qua nhờ thu nhập người tiêu dùng cải thiện, yêu cầu dinh dưỡng và bảo vệ sức khỏe dẫn đến xu hướng chuyển dịch từ thịt gia súc, gia cầm sang thủy sản.

Trong bối cảnh thị trường thế giới có nhiều biến động khó lường, sân nhà nội địa với 100 triệu dân là ‘bệ đỡ’ vững chắc cho ngành thủy sản. Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep) nhận định thị trường nội địa ‘không phải phương án tình thế mà là hướng đi chiến lược dài hạn’ của ngành thủy sản.

Tuy nhiên, một số nhà cung cấp nói tiếp cận kênh siêu thị còn thách thức. Ông Lê Văn Quang, Tổng giám đốc Tập đoàn Thủy sản Minh Phú, cho rằng ngoài một số chuỗi lớn kiểm soát khắc khe, vẫn còn nhà bán lẻ buông lỏng kiểm tra, để tôm nhiễm kháng sinh, ngâm nước hoặc hóa chất, ‘rớt đáy’ (chết) thâm nhập với giá rẻ.

Trước phản ánh của các nhà cung cấp, một số siêu thị nói đang quản lý chặt chất lượng đầu vào. MM Mega Market cho hay có hệ thống phân phối và làm việc trực tiếp với người nông dân từ khâu nuôi trồng đến khai thác thành phẩm, với đội ngũ kỹ sư thường trực. Aeon Việt Nam có quy trình chào hàng 3 bước để đảm bảo chất lượng.

Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước Trần Hữu Linh gợi ý, ngoài các hệ thống siêu thị, doanh nghiệp nên tiếp cận thêm kênh cửa hàng tiện lợi, vì có xu hướng người dân đến đây mua hàng thực phẩm tươi sống và chế biến. Ông đồng thời khẳng định cơ quan chức năng sẽ tiếp tục siết chặt hoạt động truy xuất hàng hóa.