Xuất khẩu tôm của Việt Nam trong 6 tháng qua đã đạt hơn 2 tỷ USD, tăng 27% so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, xuất khẩu tôm sang Trung Quốc đã tăng hơn 80%, trong khi đó xuất khẩu sang Mỹ lại sụt giảm trong bối cảnh thuế siết chặt.

Theo số liệu của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), tôm chân trắng chiếm tỷ trọng cao nhất với 62,1%, tiếp theo là tôm loại khác (27,4%) và tôm sú (10,5%). Nhóm ‘tôm loại khác’ ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng tới 124%. Trung Quốc đã vươn lên vị trí dẫn đầu nhập khẩu tôm Việt Nam với kim ngạch đạt gần 595 triệu USD, tăng 81% so với cùng kỳ.

Sự phục hồi tiêu dùng, nhu cầu cao dịp hè và nhu cầu cao đối với tôm hùm từ Việt Nam tiếp tục giúp Trung Quốc trở thành thị trường bứt phá nhất. Tuy nhiên, thị trường Mỹ – từng là đầu tàu xuất khẩu của tôm Việt – lại có dấu hiệu suy giảm. Dù kim ngạch 6 tháng vẫn tăng 13% lên 341 triệu USD, nhưng phần lớn tăng trưởng đến từ tháng 5 khi doanh nghiệp Việt đẩy mạnh giao hàng trước khi thuế đối ứng của Tổng thống Donald Trump có hiệu lực.

Sang tháng 6, xuất khẩu sang Mỹ giảm tới 37%. Từ tháng 4, chính quyền Tổng thống Donald Trump bắt đầu áp thuế đối ứng 10% với nhiều mặt hàng nhập khẩu. Đến tháng 7, mức thuế với tôm Việt Nam được nâng lên 20% (chính thức áp dụng từ 1/8). Cùng với đó, doanh nghiệp còn đối mặt với các nguy cơ từ thuế chống bán phá giá sơ bộ hơn 35% và thuế chống trợ cấp dự kiến áp dụng cuối năm nay.

Hiệp hội đánh giá các yếu tố thuế quan đã khiến thị trường Mỹ trở nên bất ổn, khó dự đoán. Nhập khẩu tôm của Mỹ tuy vẫn tăng trong 5 tháng đầu năm, nhưng rõ ràng đây là kết quả của việc các doanh nghiệp ‘chạy đơn’ trước ngày thuế có hiệu lực, không phải là tăng trưởng bền vững.

Trong tháng 7, hiệp hội này dự báo xuất khẩu tôm Việt Nam sẽ chững lại so với tháng 5, tháng 6 do các đơn hàng ‘tránh thuế’ đã được đẩy đi sớm. Việc Mỹ tạm hoãn áp thuế đến 1/8 giúp một số doanh nghiệp tranh thủ xuất thêm hàng trong nửa đầu tháng, nhưng tâm lý dè dạt vẫn bao trùm thị trường.

Nửa cuối năm, triển vọng xuất khẩu phụ thuộc lớn vào chính sách thuế quan từ Mỹ; khả năng tái cơ cấu nhanh của doanh nghiệp để chuyển dịch sang các thị trường ít rủi ro hơn; tình hình dịch bệnh và chi phí đầu vào trong nước…

Trước biến động từ thị trường và chính sách quốc tế, doanh nghiệp tôm Việt cần chủ động tái cấu trúc chiến lược xuất khẩu. Giải pháp gồm đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc Mỹ, tận dụng ưu đãi EVFTA, CPTPP; đẩy mạnh sản phẩm chế biến sâu, phù hợp xu hướng tiện lợi, đảm bảo truy xuất nguồn gốc rõ ràng, tránh rủi ro gian lận thương mại.

Cùng với đó, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số toàn chuỗi và kiểm soát vùng nuôi đạt chuẩn sẽ nâng cao khả năng thích ứng, tối ưu chi phí. Doanh nghiệp cũng cần chuẩn bị tốt về tài chính, pháp lý để đối phó với thay đổi thuế từ các thị trường lớn.

Nửa đầu năm 2025, nền kinh tế toàn cầu đã trải qua nhiều biến động và bất ổn. Mặc dù số liệu từ Cục Thống kê cho thấy kim ngạch xuất khẩu hàng hóa trong 6 tháng đầu năm đạt 219,83 tỷ USD, tăng 14,4% so với cùng kỳ năm trước, và tăng trưởng GDP đạt mức cao nhất trong 15 năm qua là 7,52%, nhiều doanh nghiệp vẫn tỏ ra e dè về triển vọng kinh tế.

Thông tin này được chia sẻ tại hội thảo ‘Dự báo kinh tế 6 tháng cuối năm 2025 – Cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp’ do Tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn và Viện Sáng kiến Việt Nam đồng tổ chức ngày 18/7. Ông Lê Phụng Hào, Chủ tịch Công ty Global AAA Consulting, cho biết trong 10 doanh nghiệp ông quan sát, có đến 6-7 doanh nghiệp tỏ ra e dè và tiêu cực trước bối cảnh kinh doanh hiện nay.

Ông Hào phân tích rằng mặc dù con số xuất khẩu 6 tháng đầu năm có tăng, nhưng chủ yếu là do các doanh nghiệp tranh thủ thời điểm chính sách thuế quan của Mỹ chưa có hiệu lực. Hiện nay, mức thuế bình quân khoảng 20%, thậm chí lên đến 40% với hàng hóa trung chuyển, tạo ra rào cản lớn cho doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt là sang Mỹ – thị trường xuất khẩu lớn nhất và đóng góp tỷ trọng cao trong GDP.

Ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch HĐQT CTCP Secoin, cũng đồng tình rằng nhiều doanh nghiệp đang dần hụt hơi. Không ít doanh nghiệp đã mất đơn hàng do rào cản thuế quan. Thêm vào đó, chính sách từ Mỹ và xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc, châu Á của các nền kinh tế lớn như Mỹ và EU khiến môi trường kinh doanh thêm bất ổn.

Về động lực trong nước là đầu tư công, mặc dù Chính phủ thực hiện nhiều giải pháp quyết liệt, nhưng tiến độ giải ngân vẫn rất chậm. Trong hơn 5 tháng đầu năm, TP.HCM mới giải ngân được hơn 10% vốn đầu tư công. Nhiều dự án hạ tầng giao thông, kênh rạch, trường học, bệnh viện tại TP.HCM vẫn đang gặp vướng mắc pháp lý.

อย่างไรก็ตาม, nhìn về 6 tháng còn lại của năm, ông Đinh Hồng Kỳ cho rằng doanh nghiệp sẽ có nhiều cơ hội phát triển khi thị trường trong nước tiếp tục ghi nhận những điểm sáng. Đặc biệt, đầu tư công đang được Chính phủ thúc đẩy mạnh mẽ, trong đó có việc cải thiện hạ tầng, nhất là khu vực phía Nam.

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp đang từng bước tái cấu trúc mô hình hoạt động, chuyển từ tư duy tuyến tính sang tư duy hệ sinh thái mở, giúp giảm phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài. Các xu hướng như chuyển đổi số và ứng dụng AI cũng mở ra không gian tối ưu trong vận hành, phát triển sản phẩm mới và tiếp cận thị trường theo mô hình mới.

Doanh nghiệp vẫn kỳ vọng có thêm các chính sách hỗ trợ dài hạn từ Chính phủ, đặc biệt là tinh thần vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của cả hệ thống chính trị nhằm hiện thực hóa các mục tiêu kinh tế chung.

Nhìn trong một bức tranh tổng thể toàn bộ khu vực doanh nghiệp, bà Trịnh Thị Hương, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp (Bộ Tài chính), vẫn giữ quan điểm tích cực. Theo bà, khi doanh nghiệp đã nhận diện rõ các thách thức thì cũng đồng nghĩa với việc có sự chủ động hơn trong xây dựng kịch bản ứng phó, từ đó giảm rủi ro và nâng cao khả năng nắm bắt cơ hội.

Trong kịch bản tăng trưởng GDP năm 2025 đạt 8,3-8,5% mà Thủ tướng Chính phủ mới đưa ra, khu vực tư nhân được kỳ vọng sẽ trở thành một động lực tăng trưởng mới, bên cạnh các trụ cột truyền thống. Dự kiến trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội khoảng 101 tỷ USD cho 6 tháng cuối năm, khu vực tư nhân có thể đóng góp tới 60 tỷ USD, tương đương hơn 50%. Đây là con số rất lớn, phản ánh rõ kỳ vọng vào khu vực doanh nghiệp tư nhân.